В столице Кыргызстана 4 июля состоялась научно-практическая конференция «Шанхайский дух: мосты взаимовыгодного сотрудничества и устойчивого развития в рамках ШОС». Мероприятие, организованное Национальным институтом стратегических инициатив при Президенте КР (НИСИ) в партнерстве Посольства Китайской Народной Республики, собрало представителей органов государственной власти, дипломатического корпуса, независимого аналитического и экспертного сообщества, а также бизнеса. Конференция была приурочена к 25-летию учреждения Шанхайской организации сотрудничества государствами -участницами (ШОС).
Цель конференции – проанализировать актуальные геополитические процессы и выработать практические рекомендации по развитию кыргызско-китайского сотрудничества в новых условиях. В центре внимания оказались взаимодействие Кыргызстана и Китая в рамках ШОС, цифровая трансформация, борьба с бедностью и инновационное развитие в духе «шанхайского духа» взаимного доверия и равноправия. Участники обсудили перспективы инфраструктурного и технологического партнерства, оценили состояние договорно-правовой базы между двумя странами и выдвинули предложения по укреплению стратегического партнёрства. Особый акцент был сделан на изучении успешного опыта КНР в снижении бедности, реформировании государственного управления и модернизации предоставления услуг — с целью адаптации этих практик в Кыргызстане.
В своём приветственном слове директор Национального института стратегических инициатив при Президенте Кыргызской Республики, Заместитель Председателя Кабинета Министров Аяз Баетов подчеркнул стратегическое значение экспертного диалога в условиях глобальных трансформаций. По его словам, в преддверии председательства Кыргызской Республики в ШОС в 2026 году выбранная тема конференции обретает особую актуальность, отражая новые перспективы для государств – членов Организации. Аяз Баетов отметил усиливающееся влияние аналитических центров на формирование повестки сотрудничества и анонсировал проведение в Кыргызстане в следующем году международного форума аналитических центров стран ШОС.
– Одна из целей ШОС – усилить обмен опытом государственного управления между государствами-членами организации. И опыт такой огромной страны, как Китай, который выстроил эффективную во всех отношениях систему госуправления, важен для Кыргызстана. Эта проблема актуальна для нашей страны, потому что у нас много еще нормативной бюрократии и других причин, которые мешают госорганам работать в соответствие требованиям времени. На НИСИ президентом страны возложена задача по оптимизации госслужбы, чтобы дать импульс повышению ее эффективности и качества госуслуг населению. Следуя опыту Китая, мы уже ведем такую работу, и можно говорить о ее положительных результатах, – отметил Аяз Баетов. – Меняющаяся система госуправления делает нашу страну конкурентоспособной, современной и более стабильной.
Посол Китая в Кыргызстане Лю Цзянпин остановилась на следующих аспектах:
-Шанхайский дух соответствует тенденции демократизации международных отношений, суть которых заключается в стремлении к справедливости и правосудию, в признании суверенного равенства всех государств, в противодействии гегемонизму и политике силы. Государства-члены ШОС расположены на двух континентах – Европе и Азии, значительно различаются по национальным реалиям. Однако все страны придерживаются принципов взаимного уважения и равноправия. При принятии решений действует принцип консенсуса, учитываются интересы всех сторон. ШОС стала ярким примером построения отношений нового типа, – отметила посол Лю Цзянпин.
По словам посла, регион ШОС является колыбелью древних цивилизаций, страны отличаются историко-культурными традициями, этносами, религиями, верованиями и социальными системами. ШОС выступает за уважение многообразия культур, подчеркивая, что диалог цивилизаций – это эффективный способ преодоления разногласий и конфликтов, цивилизации обогащаются благодаря обменам и взаимному обучению. В отличие от теорий “превосходства цивилизаций” и “столкновения цивилизаций”, ШОС поддерживает концепцию цивилизаций, основанную на равенстве, взаимном обучении, диалоге и инклюзивности, – сказалаЛю Цзянпин .
– 2025 год объявлен Годом устойчивого развития ШОС. Китай готов интенсивно взаимодействовать со всеми странами по восьми ключевым направлениям Глобальной инициативы развития, включая сокращение бедности, обеспечение продовольственной безопасности, общественное здравоохранение, финансирование развития, изменение климата и зелёное развитие, индустриализацию, цифровую экономику и взаимосвязанность, реализуя широкий спектр совместных проектов и мероприятий, – заверила она.
– Китай и Кыргызстан являются государствами-основателями ШОС. Можно сказать, что ШОС – это плод нашей коллективной мудрости. На протяжении более 20 лет наши страны поддерживают тесное взаимодействие в рамках ШОС, отстаивают мультиратерализм и защищают международную справедливость и правосудие, играют важную роль в здоровом и стабильном развитии ШОС, – добавила она.
Политолог Эмиль Джураев обратил внимание на глобальные инициативы, выдвинутые Китаем, – Инициативу глобального развития, Инициативу глобальной безопасности и Инициативу глобальной цивилизации. По его словам, заложенные в них идеи представляют целостное видение более справедливого, мирного и процветающего мира. «Страны Центральной Азии уже демонстрируют постепенное воплощение этих принципов на практике, укрепляя взаимопонимание и сотрудничество как между собой, так и с Китаем», – отметил эксперт, назвав регион привлекательным примером формирования сообщества единого будущего человечества.
Одной из ключевых тем обсуждения стало повышение эффективности государственного управления как инструмента сокращения бедности. Эксперт НИСИ Шерадил Бактыгулов отметил, что за 25 лет своего существования ШОС превратилась в «живую, развивающуюся структуру, становящуюся полюсом притяжения усилий по сокращению бедности», объединяя государства в достижении Целей устойчивого развития. Он подчеркнул успешный опыт Китая, досрочно избавившего миллионы людей от крайней нищеты, и важность обмена практиками борьбы с бедностью на пространстве ШОС. Отмечалось, что в Кыргызстане предпринимаются решительные шаги по дебюрократизации и цифровизации госуправления: упрощаются административные процедуры, переводятся в электронный формат ключевые услуги – от регистрации бизнеса до получения справок. Например, количество форм отчетности для предпринимателей сокращено более чем вдвое (с 246 до 119), что значительно уменьшает бюрократическую нагрузку. По мнению выступающих, такие реформы повышают качество жизни граждан и закладывают основу для устойчивого роста.
Сооснователь краудфандинговой финтех-платформы Prime Finance Александр Хван охарактеризовал финансовые технологии и цифровые активы как «новую точку роста для всего региона». По его мнению, объединяя усилия, Кыргызстан и Китай могут стать лидерами этого процесса в рамках ШОС, создав уникальную цифровую экосистему, которая послужит моделью для других стран.
В числе практических предложений прозвучали идеи запустить пилотный проект взаиморасчётов между Кыргызстаном и Китаем в цифровом юане (e-CNY) с интеграцией китайских платёжных сервисов (Alipay, WeChat Pay) в кыргызские финтех-приложения. Также выдвинуты инициативы создать совместную блокчейн-платформу для токенизации активов, учредить региональный центр компетенций по финтех-безопасности в Бишкеке и гармонизировать регулирование цифровых финансовых инструментов на пространстве ШОС.
Отдельная дискуссия была посвящена развитию стартап-экосистемы. Управляющий директор столичного IT-хаба «Технопарк» Айдай Исмаилова поделилась видением того, как сотрудничество с КНР может ускорить инновационное развитие Кыргызстана. Китайский технологический потенциал, по ее словам, открывает огромные возможности – от менторства и акселерационных программ до инвестиций и вывода стартапов на новые рынки. «Мы видим Китай как ключевого стратегического партнёра в развитии нашей инновационной среды. Если объединить усилия государства, бизнеса, вузов и международных партнёров, то очень скоро “стартап из Кыргызстана” станет знаком качества и инновационности далеко за пределами нашей страны», – отметила А. Исмаилова. В качестве конкретных шагов она предложила наладить прямые связи между кыргызскими и китайскими технопарками и университетами, проводить совместные стартап-форумы и акселераторы с участием менторов из КНР, а также стимулировать открытие представительств китайских IT-компаний в Кыргызстане – чтобы страна стала «тестовой площадкой» для адаптации инноваций к региональным особенностям.
Эти предложения – по углублению цифровой интеграции, поддержке стартап-инициатив, продвижению реформ государственного управления и активизации гуманитарных обменов – нацелены на дальнейшее укрепление всеобъемлющего стратегического партнёрства Кыргызстана и Китая. Конференция подтвердила приверженность сторон принципам «шанхайского духа» и готовность совместно работать ради устойчивого развития и процветания региона. Выработанные экспертные выводы и инициативы станут частью подготовки к предстоящему председательству Кыргызстана в ШОС в 2026 году.
Версия на кыргызском языке:
«Шанхай руху» – кызматташтык менен өнүгүүнүн көпүрөлөрү
Кыргызстандын борборунда “Шанхай руху: ШКУ алкагында өз ара пайдалуу кызматташтык жана туруктуу өнүгүү көпүрөлөрү” аттуу илимий-тажрыйбалык конференция болуп өттү. Кыргыз Республикасынын Президентине караштуу Стратегиялык демилгелер улуттук институту (НИСИ) тарабынан Кытай Эл Республикасынын Кыргызстандагы Элчилигинин колдоосу менен уюштурулган бул иш-чарага мамлекеттик органдардын, дипломатиялык корпусунун, эксперттик жана ишкер чөйрөлөрдүн өкүлдөрү, ошондой эле эл аралык аналитиктер катышты. Бул жыйын Шанхай кызматташтык уюмунун (ШКУ) түзүлгөнүнүн 25 жылдык мааракесине арналды жана 2026-жылы ШКУга төрагалык кылууга даярданып жаткан Кыргызстан үчүн маанилүү даярдык кадамы болуп калды.
Конференциянын негизги максаты – азыркы геосаясий процесстерди эксперттик деңгээлде талдоо жана жаңы шарттарда кыргыз-кытай кызматташтыгын өнүктүрүү боюнча практикалык сунуштарды иштеп чыгуу болгон. Жыйында негизинен Кыргызстан менен Кытайдын ШКУ алкагындагы өз ара аракеттенүүсү, санариптик трансформация, жакырчылыкты кыскартуу жана инновациялык өнүгүү маселелери талкууланды. Катышуучулар инфраструктуралык жана технологиялык өнөктөштүктүн келечегин, эки өлкө ортосундагы келишимдик-укуктук базанын абалын талдап, стратегиялык өнөктөштүктү чыңдоо боюнча сунуштарды беришти. Ошондой эле Кытайдын жакырчылыкты кыскартуу, мамлекеттик башкарууну реформалоо жана кызмат көрсөтүүлөрдү модернизациялоо жаатындагы ийгиликтүү тажрыйбасын Кыргызстанда ыңгайлаштырууга өзгөчө көңүл бурулду.
Узгулук сөзүндө Кыргыз Республикасынын Президентине караштуу Улуттук стратегиялык демилгелер институтунун директору, Министрлер Кабинетинин Төрагасынын орун басары Аяз Баетов глобалдык өзгөрүүлөр шартында эксперттик диалогдун стратегиялык маанисине токтолду. Анын айтымында, Кыргыз Республикасынын 2026-жылы ШКУга төрагалык кылууга даярданып жаткан шартында конференциянын темасы өзгөчө актуалдуулукка ээ болуп, Уюмга мүчө мамлекеттер үчүн жаңы мүмкүнчүлүктөрдү чагылдырат.
Баетов аналитикалык борборлордун кызматташуу күн тартибин түзүүдөгү ролу күчөп жатканын белгилеп, келээрки жылы Кыргызстанда ШКУга мүчө мамлекеттердин аналитикалык борборлорунун эл аралык форуму өтөрүн маалымдады. Ушуга байланыштуу региондук стартаптарды өнүктүрүү, IT-экспортту көбөйтүү жана глобалдык рынокторго чогуу чыгууну көздөгөн Борбордук Азиянын технопарктарынын Альянсын түзүү демилгеси сунушталды.
Кыргызстандагы Кытай Элчиси Лю Цзянпин өз сөзүндө «Шанхай рухунун» принциптери – өз ара ишеним, теңдик, маданий ар түрдүүлүктү урматтоо жана жалпы гүлдөп-өнүгүүгө умтулуу – кызматташтыктын башкы багыты болуп кала берерин баса белгиледи. «“Шанхай рухунун” принциптерин ырааттуу кармануу ШКУ өлкөлөрүнө орток тагдырдын тыгыз коомчулугун биргелешип курууга шарт түзөт», – деп белгиледи Элчи айым жана Кыргызстан менен Кытайдын ортосундагы достук байланыштарды мындан ары чыңдоого чакырды.
Саясат таануучу Эмил Жураев азыркы дүйнөлүк жагдай эл аралык кызматташтык үчүн жаңы ыкмалар керектигин айтты. Ал Кытай тарабынан жакында сунушталган Глобалдык өнүгүү демилгеси, Глобалдык коопсуздук демилгеси жана Глобалдык цивилизация демилгеси сыяктуу концептуалдык сунуштарга көңүл буруп, бул демилгелер адилеттүү, тынч жана гүлдөп-өнүккөн дүйнөнү курууга багытталган бүтүн көз карашты сунуштай турганын белгиледи. «Борбор Азия өлкөлөрү бул принциптердин реалдуулукта акырындап ишке ашып жатканын көрсөтүүдө – региондогу мамлекеттер бири-бири жана Кытай менен түшүнүшүп, кызматташуу аркылуу адамзаттын орток келечегин курууда үлгү боло алышат», – деди Э. Жураев.
Мамлекеттик башкаруунун натыйжалуулугун жогорулатып, аны жакырчылыкты кыскартуунун куралы катары пайдалануу конференциядагы негизги талкуу темаларынын бири болду. Эксперт Шерадил Бактыгулов ШКУ 25 жыл ичинде «жандуу, өсүп жаткан түзүмгө айланып, жакырчылыкты кыскартуу аракеттеринин магнитине» айланганын белгилеп, уюм алкагында өлкөлөрдү Туруктуу өнүгүү максаттарына жетүү жолунда бириктирип жатканын билдирди. Ал Кытайдын өтө жакырчылыкты жоюудагы жетишкендигине – бул мамлекет БУУнун 2030-жылга карата жакырчылыкты кыскартуу максатын мөөнөтүнөн он жыл мурда аткарганына – жана ШКУнун алкагында жакырчылыкка каршы күрөш боюнча тажрыйба бөлүшүүнүн маанисине токтолду. Талкуу маалында Кыргызстанда мамлекеттик башкаруу системасын бюрократиясыздандыруу жана санариптештирүү багытында чечкиндүү кадамдар жасалып жатканы белгиленди: административдик жол-жоболор жөнөкөйлөтүлүп, бизнес каттоодон баштап ар кыл маалымкаттарды алууга чейинки негизги кызматтар электрондук форматка өткөрүлүүдө. Мисалга, ишкерлер үчүн отчёттук формалардын саны эки эсеге (246дан 119га) кыскарып, бюрократиялык түйшүк кыйла жеңилдетилди. Спикерлердин баамында мындай реформалар жарандардын жашоо сапатын жакшыртып, туруктуу өсүүнүн пайдубалын түптөйт.
Санариптик трансформация жана инновациялар боюнча сессияда финтехти жана электрондук коммерцияны өнүктүрүүгө өзгөчө көңүл бурулду. Prime Finance краудфандинг финтех-платформасынын негиздөөчүлөрүнүн бири Александр Хван финансылык технологиялар менен санариптик активдерди «бүткүл аймак үчүн жаңы өсүү чекити» деп мүнөздөдү. Анын айтымында, Кыргызстан жана Кытай күчтөрүн бириктирип, ШКУ алкагында бул тармакта лидер болуп, башка өлкөлөргө үлгү боло турган өзгөчө санариптик экосистеманы түзө алышат.
Конференциянын жүрүшүндө Кыргызстан менен Кытайдын ортосунда санариптик юань (e-CNY) аркылуу өз ара эсептешүү боюнча пилоттук долбоорду ишке киргизүү жана кытай төлөм сервистерин (Alipay, WeChat Pay) кыргыз финтех-тиркемелерине интеграциялоо сунуштары айтылды. Ошондой эле биргелешкен блокчейн-платформаны түзүү, Бишкек шаарында финтех коопсуздугу боюнча аймактык компетенция борборун ачуу жана ШКУ мейкиндигинде санариптик каржылык инструменттерди жөнгө салууну шайкештештирүү демилгелери көтөрүлдү.
Стартап экосистемасын өнүктүрүү маселеси да өзүнчө талкууланды. Бишкектеги “Технопарк” IT-хабынын башкаруучу директору Айдай Исмаилова Кытай менен кызматташуу Кыргызстандагы инновациялык өнүгүүнү тездетүүгө өбөлгө болорун белгиледи. Анын айтымында, Кытайдын технологиялык экосистемасы кыргыз стартаптары үчүн менторлук колдоодон тартып инвестиция жана жаңы рынокторго чыгууга чейинки эбегейсиз мүмкүнчүлүктөргө жол ачат. «Биз Кытайды өлкөбүздүн инновациялык чөйрөсүн өнүктүрүүдөгү негизги стратегиялык өнөктөш деп эсептейбиз. Эгер мамлекет, бизнес, жогорку окуу жайлар жана эл аралык өнөктөштөр күч-аракеттерин бириктирсе, анда жакынкы келечекте “Кыргызстандык стартап” өлкөбүздөн тышкары да сапаттын жана инновациянын символуна айланат», – деди А. Исмаилова. Ал кыргыз жана кытай технопарктары менен университеттеринин ортосунда түз байланышты жолго коюу, кытайлык менторлордун катышуусунда биргелешкен стартап форумдарды жана акселерациялык программаларды өткөрүү, ошондой эле Кыргызстанды аймакка инновацияларды ылайыкташтыруунун “сыноо аянтчасына” айландыруу үчүн өлкөдө кытай IT компанияларынын өкүлчүлүктөрүн ачуу сыяктуу конкреттүү кадамдарды сунуштады. Конференциянын жыйынтыгында ШКУ алкагында Кыргызстан менен Кытайдын көп деңгээлдүү өз ара аракеттенүүсүн кеңейтүү боюнча практикалык сунуштар топтому НИСИ тарабынан иштелип чыкмакчы. Бул сунуштар – санариптик интеграцияны тереңдетүү, стартап демилгелерин колдоо, мамлекеттик башкаруу реформаларын илгерилетүү жана гуманитардык алмашууларды күчөтүү боюнча – кыргыз-кытай ар тараптуу стратегиялык өнөктөштүгүн андан ары бекемдөөгө багытталган. Жыйын Кыргызстан менен Кытайдын “Шанхай руху” принциптерине берилгендигин жана региондун туруктуу өнүгүүсү менен гүлдөп-өсүшү үчүн биргелешип иштөөгө даярдыгын айгинеледи. Конференцияда сунушталган эксперттик тыянактар жана демилгелер 2026-жылы Кыргызстаныбыздын ШКУга төрагалык кылууга даярдыгынын бир бөлүгүнө айланмакчы
